Yaşar Üniversitesi İletişim Yüksek Lisans Programında, Doç. Dr. Özlem Aşman Alikılıç danışmanlığında yüksek lisansını yapan Şule Baş, tezinde, akıllı cep telefonlarıyla birlikte hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelen özçekimi ele aldı. Baş’ın, herkese açık hesaplar üzerinden Instagram’da paylaşım yapanların cinsiyetine göre Türkiye’nin özçekim haritasını çıkardığı tezinde, ilginç bulgular ortaya çıktı.
81 ilden 25’er özçekim olmak üzere toplam 2 bin 25 fotoğrafın incelendiği araştırmanın sonuçlarına göre; illerin 54’ünde erkeklerin daha çok özçekim paylaştığı görülürken kadınların özçekimde başı çektiği il sayısı 26’da kaldı. Erkekler tarafından paylaşılan özçekimlerin daha çok olduğu illere bakıldığında ilk sırada Bayburt’un, kadınlar tarafından paylaşılan özçekimlerin daha yüksek olduğu illere bakıldığında ise ilk sırada Kocaeli’nin yer aldığı görüldü. Balıkesir’de ise kadın ve erkek özçekim sayısının eşit olduğu bulgulara yansıdı.
ÖZÇEKİM KÜLTÜRÜ
Tez çalışmasının danışmanlığını yürüten Yaşar Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler ve Reklamcılık Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Özlem Aşman Alikılıç, “Bu tez çalışması için gündelik hayatımızın bir parçası haline gelen özçekimlerin bireylerin yaşamında, toplumları yorumlamada ne kadar önemli bir araç haline geldiği görüşünden yola çıkıldı. Bu kapsamda kadın ve erkeğin toplumdaki rolleri çerçevesinde özçekim kültürünü incelendi” açıklamasında bulundu. Doç. Dr. Alikılıç, “Şule ile birlikte yaptığımız araştırmanın sonuçlarına baktığımızda, Türkiye’de özçekim kültürünün kadın ve erkeğin toplumdaki rollerine işaret eden kalıp yargılarına uygun olarak şekillendiğini gördük. Bu durum, özçekim kültüründe de devam etmekte” diye konuştu.
81 İLDEN 25’ER ÖZÇEKİM İNCELENDİ
Araştırmada, Instagram’da arama kısmında yer alan yerler sekmesinden her il ayrı ayrı lokasyon bazlı incelenerek özçekim olanlar örnekleme dahil edildi. İnceleme, Ocak ve Mart 2019 tarihleri arasında ve herkese açık olan hesaplar üzerinden gerçekleştirildi. Her ilden 25 özçekim fotoğraf seçildi. Toplamda da 81 ilden 2 bin 25 özçekim fotoğraf, paylaşımın kadın veya erkek tarafından mı yoksa ortak hesaptan mı yapıldığına bakılarak incelendi.
Tez ve araştırma hakkında bilgi veren Şule Baş, “Kadınlar ve erkeklerin özçekim kullanımı ile ilgili detaylı inceleme yaparak çekildiği mekanın özel veya kamusal alan olup olmadığına baktık. Özel alansa evin neresi, kamusal alansa neresi olduğuna, paylaşan kişinin yüzünün, bedeninin görünüp görünmediğine, aksesuar kullanıp kullanmadığına, fotoğrafta kişinin yalnız mı yoksa daha fazla kişi ile birlikte mi oluşundan gece mi gündüz mü çekildiğine kadar birçok sorgulama yaptık” diyerek araştırmada birçok sorunun cevabının arandığını ifade etti.
İşte o sonuçlar:
– Paylaşıldığı hesabın hangi cinsiyete ait olduğuna bakıldığında; erkeklerin daha fazla özçekim yapıp paylaştığı, erkeklere ait hesaplardan paylaşılan özçekim oranının genelin yarısından fazla olduğu tespit edildi. Toplam sayıya bakıldığında, bin 173 fotoğrafın erkekler, 816 özçekimin kadınlar, 36 fotoğrafın da ortak hesaplar tarafından paylaşıldığı görüldü.
ERKEKLER EN ÇOK BAYBURT’TA, KADINLAR KOCAELİ’NDEN PAYLAŞMIŞ
– Araştırmayla ortaya çıkan “Cinsiyete göre Türkiye özçekim haritasında” illerin dağılımına bakınca 81 ilden sadece 26’sında kadınlar tarafından daha fazla özçekim paylaşıldığı, 54 ilde ise erkeklerin paylaşım sayılarının daha fazla olduğu tespit edildi. Erkekler tarafından paylaşılan özçekimlerin daha çok olduğu illere bakıldığında ilk sırada Bayburt’un, kadınlar tarafından paylaşılan özçekimlerin daha yüksek olduğu illerde ilk sırada Kocaeli’nin yer aldığı görüldü. Balıkesir’de ise kadın ve erkek özçekim sayısının eşit olduğu görüldü.
– Bölgelere göre cinsiyetin dağılımına bakınca; Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde erkek özçekim sayısının daha fazla olduğu belirlenirken kadın özçekim sayısının fazla olduğu bölgelerse Akdeniz ve Marmara oldu.
– Cinsiyet ve özçekim fotoğrafın türünün dağılımına bakınca yüz ve büst fotoğraflarında erkeklerin önde olduğu, sadece yüzden oluşan özçekimlerde erkeklerin 415, kadınların ise 215, büstten oluşan özçekimlerde erkeklerin 619, kadınlarınsa 405 özçekim paylaştığı görüldü. Tam beden özçekimlerde ise 196 fotoğrafla kadın sayısı daha fazla olarak ortaya çıktı.
– Özçekimin çekildiği mekanın türüne bakınca; kamusal ve özel alanda yapılan paylaşımlardaki kadın ve erkek oranlarındaki farklılık dikkat çekici oldu.
– Erkeklerin, iş yeri, spor salonu, taşıtlar gibi kamusal alanda daha fazla paylaşım yaptıkları görüldü. Kamusal alanda paylaşılan fotoğraflarda, erkekler ve kadınlar arasında önemli fark dikkat çekti. Kamusal alanda çekilen bin 442 fotoğraf incelendiğinde, paylaşım yapan 994 erkeğin oranının yüzde 49 ile 419 paylaşım yapan kadınların oranının iki katından fazla olduğu tespit edildi. İş ortamında erkekler yüzde 7 kadınlar yüzde 3, spor merkezinde erkekler yüzde 7 kadınlar yüzde 1, restoranda erkekler yüzde 11 kadınlar yüzde 7 oranında paylaşım yaptı.
– Özel alanda çekilip paylaşılan toplam 517 fotoğrafta. kadınların daha fazla oranda olduğu belirlendi. Özel alanda paylaşım yapan kadın sayısı yüzde 18 oranla 357’yken erkek sayısı ise yüzde 8 oranla 153 oldu. Mutfaktaki özçekimlerin de yüzde 8’i kadınlara aitken yalnızca yüzde 1’inin erkeklere ait olması sonuçlar arasında yer aldı.
– Özçekimde bulunan kişi sayısının dağılımına bakıldığında; tek kişinin olduğu fotoğraflarda kadın ve erkek özçekim sayılarının birbirine yakın olduğu görülürken iki ya da daha fazla kişi bulunan özçekimlerdeki dağılımda erkek sayısının fazla olduğu görüldü.
– Fotoğrafların çekildiği zamana bakınca; her iki cinsiyetin de daha çok gündüz özçekim yapmayı tercih ettikleri görüldü. Gündüz yapılan özçekimlerde erkek sayısı yüzde 44 ile 896, kadın sayısı ise yüzde 31 ile 634 olarak ortaya çıktı. Gece özçekimlerinde ise erkek sayısı 208’ken kadın sayısı ise 77 olarak tespit edildi.
