İzmir’i yönetenlerin hemen bakması gereken vahim rapor: Yeterlilik oranı yüzde 2’nin altında olan ilçeler var

Birinci derece deprem kuşağında olan İzmir’de deprem toplanma alanları yeterliğinin yüzde 2’nin altında olduğu ortaya çıktı. Dokuz Eylül Üniversitesinden üç, Pamukkale Üniversitesinden de bir öğretim üyesinin hazırladığı raporda, 4 yıl önce büyük deprem acılarının yaşandığı Bayraklı’da bile deprem toplanma alanı yeterlilik oranının sadece yüzde 1.4 olması dikkat çekti. Raporda, “Narlıdere ve Güzelbahçe ilçelerinin ise en düşük hizmet alanına sahip olduğu, erişilebilirliğin en düşük olduğu ilçeler olarak ortaya çıktığı izlenmektedir” ifadeleri de dikkat çekti

EFSUN ERBALABAN YILMAZ/EGELİ GAZETE-Dokuz Eylül Üniversitesinden üç, Pamukkale Üniversitesinden de bir öğretim görevlisinin yaptığı ve uluslararası dergilerde yayınlanan İzmir’in deprem toplanma alanlarıyla ilgili kapsamlı çalışma vahim durumu ortaya koydu. Raporda, “Çalışma bulguları, İzmir kent merkezinde ağırlıklı olarak kapasite bakımında yetersiz ve erişilebilirlik bakımından dezavantajlı ilçelerin ve mahallelerin varlığını ortaya koymaktadır” ifadeleri yer aldı.

İZMİR’İN MERKEZİNDE YETERLİLİK YÜZDE 4’ÜN ALTINDA

“İzmir Kenti’nin deprem durumunda kullanılabilecek toplanma alanlarının belirlenmesine yönelik değerlendirme” adlı çalışmada özellikle İzmir’in kent merkezinde durum ele alındı. Dokuz Eylül Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, Şehir Ve Bölge Planlama Bölümü, Şehircilik Anabilim Dalı Öğretim Üyeleri Prof. Dr. Hayat Zengin Çelik, Prof. Dr. M. Burcu Sılaydın ve Doç. Dr. Hilmi Evren Erdin ile Pamukkale Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü Şehircilik Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nur Sinem Partigöç’ün çalışmasında 4 yıl önce deprem nedeniyle büyük acılar yaşayan Bayraklı’daki toplanma alanlarının yeterlilik oranı yüzde 1.64 çıktı. Karabağlar’da bu oran yüzde 1.18 olurken, Karşıyaka’da 2,24 olarak belirlendi. Buca’da ise yeterlilik yüzde 3.87 çıktı. Konak’ta ise bu konudaki yeterliliğin yüzde 3,28 olduğu rapora yansıdı. Yeterlilik oranının Nallıdere’de yüzde 2,72, Çiğli’de 4,09, Bornova’da 5,34, Gaziemir’de ise 3,23 olduğu vurgulandı.

NARLIDERE VE GÜZELBAHÇE EN DÜŞÜK HİZMET ALANINA SAHİP

Raporda, “Yapılan hesaplamalar sonucunda, yerleşik alan dokusu içerisinde Narlıdere, Bornova, Bayraklı, Karşıyaka, Güzelbahçe, Balçova, Gaziemir ve Çiğli ilçelerinde yer alan mahallelerin ağırlıklı olarak kapasite bakımından yeterli olduğu saptanmıştır. Diğer yandan Konak, Karabağlar ve Buca ilçelerinde kapasite bakımından yeterli olmayan mahallelerin sayısının daha ağırlıkta olduğu görülmektedir. Kent genelinde mahalle bazında yapılan kapasite analizinin sonuçlarına yer verilmektedir. Kapasite analizinin sonucunda, toplam 388 mahallenin 201 adedinin (%52) yeterli kapasiteye sahip alanları kapsadığı ortaya konulmuştur. Diğer taraftan bu oranının, 1. ve 2. Kademe PTA’lar ayrı ayrı ele alındığında sağlanamadığı görülmektedir. Bu noktada; 1. Kademe PTA’ların (toplam 1757 adet) sadece 756 adedinin (%43); 2. Kademe PTA’ların (toplam 666 adet) ise sadece 240 adedinin (%40) yeterli kapasiteye sahip mahalle içerisinde olduğu belirlenmiştir. Sonuç olarak niceliksel olarak yeterli sayıda ve oranda görünen sonuçların, potansiyel toplanma alanlarına daha detaylı bir biçimde bakıldığında, bir başka deyişle araştırma niteliksel olarak detaylandırıldığında, elde edilen sonuçların yanıltıcı olabileceği sonucunu ortaya koymaktadır. Birinci Kademe PTA’lara ilişkin mahalle bazında yapılan kapasite analizi sonucunda elde edilen bulgulara göre; ilçelerde kıyıda yer alan mahallelerin kapasite bakımından daha yeterli durumda oldukları, tarihi kent merkezinin de içerisinde bulunduğu Konak, Karabağlar ve Buca gibi eski ve yerleşik dokuya sahip ilçelerde yer alan mahallelerin ise ağırlıkla yetersiz olduğu izlenmektedir. Bununla birlikte her ilçenin özellikle göçle oluşmuş sağlıksız konut dokusunun bulunduğu mahallelerinde de önemli yetersizlikler bulunduğu saptanmıştır. Nitekim Karşıyaka İlçesi’nin kuzeyi, Bayraklı’nın batısı ve kuzeyi, Bornova’nın güneybatısı, Buca’nın güneyi içerdikleri doku özellikleri ile kent genelinden ayrışan ve 1. Kademe PTA açısından yetersiz olduğu tespit edilen bölgelerdir. 2. Kademe PTA’ların yer aldığı mahallelere ilişkin yapılan kapasite analizi sonuçlarına göre; kamusal alanların ağırlıkta olduğu Güzelbahçe ilçesinin ve Konak, Çiğli, Bornova ve Balçova ilçelerinin kısmen kapasite bakımından yeterli olduğu; Karşıyaka, Bayraklı Gaziemir, Karabağlar, Buca ilçelerinde kapasite bakımından yeterli alanların oldukça az sayıda olduğu tespit edilmiştir. PTA’lar hizmet alanlarına göre incelendiğinde ); PTA’ların hizmet alanının ortalama %43 olduğu ve sırasıyla Karşıyaka, Karabağlar ve Bayraklı ilçelerinde yer alan PTA’ların hizmet alanlarının en geniş olduğu görülmektedir. Diğer taraftan Güzelbahçe ve Narlıdere ilçelerinin ise en düşük hizmet alanına sahip olduğu, PTA’ların erişilebilirliğinin en düşük olduğu ilçeler olarak ortaya çıktığı izlenmektedir. Bayraklı, Karabağlar ve Karşıyaka ilçelerinin sıralaması değişmekle birlikte yine 1. Kademe PTA’lar arasında hizmet alanının en yüksek olduğu ilçeler olarak öne çıktığı görülmektedir. En düşük hizmet alanı açısından ise, Narlıdere ve Güzelbahçe’nin yanı sıra Balçova ve Çiğli ilçelerinin de erişilebilirlik açısından sıkıntılı olduğu izlenmektedir. 2. Kademe PTA’ların hizmet alanları açısından ise, %27 oran ile Karşıyaka ilçesinin en avantajlı ilçe olarak diğerlerine göre öne çıktığı görülmektedir. Bunun yanı sıra Buca, Karabağlar ve Konak ilçelerinin de hizmet alanlarının diğerlerine göre yüksek olduğunu söylemek mümkündür. Ancak oran açısından baktığımızda % 11 ve 12 orana sahip bu ilçelerin ve hatta Karşıyaka’nın genel olarak erişilebilirliklerinin oldukça düşük olduğunu söylemek mümkündür. Bu noktada kamu kurum ve tesislerinden oluşan 2. Kademe PTA’ların yer seçim kriterlerinin 1. Kademe PTA’lara göre farklı olmasının da rolü bulunmaktadır.”

TOPLANMA ALANLARININ YÜZDE 85’İ PARKLAR

Raporda şu ifadeler yer aldı: “Çalışma kapsamında örnek alan olarak İzmir kentinin merkez kent olarak tanımlanabilecek mevcut yerleşik dokusunu içine alan 11 ilçe (Konak, Karabağlar, Karşıyaka, Bayraklı, Bornova, Buca, Narlıdere, Balçova, Güzelbahçe, Gaziemir ve Çiğli ilçeleri) seçilmiştir. Çalışma alanında bulunan toplam 2784 adet mevcut sosyal altyapı alanlarına yönelik veriler farklı kurum ve kuruluşlardan temin edilmiş ve güncel bir veri tabanına aktarılmıştır. kentinin mevcut yerleşik dokusunu içine alan 11 ilçede toplam 388 mahalleye ve bu mahallelerde yer alan toplam 2784 sosyal altyapı alanına ilişkin güncel verilere ulaşılmıştır. Bu alanlardan 2026 adeti, insanların ilk etapta ulaşabileceği, erişim kısıtı alanlarının 11 ilçe için ayrı ayrı değerlendirilebilmesi söz konusu olmuştur. Ayrıca çalışma kapsamında ortaya konan çerçeveye uygun olarak 1. Kademe ve 2. Kademe Potansiyel Toplanma Alanları olarak sınıflandırılmıştır. Çalışma alanı içerisinde yer alan mahallelerde park alanlarının ve açık pazar yerlerinin homojen olarak dağılırken, rekreasyon alanlarının, açık spor alanlarının ve meydanların belli bölgelerde yığılarak heterojen dağılım gösterdiği saptanmıştır. 1. Kademe PTA’ların % 85’ini park alanları oluşturmaktadır. Parklar açısından avantajlı ilçeler sırasıyla Bornova, Karşıyaka, Bayraklı ve Karabağlar ilçeleridir. Kentsel ölçekte toplanma alanı potansiyeli bakımından oldukça önemli olan rekreasyon alanlarının kent genelinde ağırlıklı olarak kıyı şeridi boyunca Karşıyaka, Bayraklı, Konak ve Balçova ilçelerinde bölgesel yoğunlaşmalar gösterdiği tespit edilmiştir.”

KENTİN MERKEZİNDEKİ ALANLAR KÜÇÜK

Raporda şu ifadeler de dikkat çekti: “Büyüklük açısından 1. kademelerin dağılımları incelendiğinde, Çiğli, Bornova, Balçova ilçelerinde ve Gaziemir ilçesinin kuzey kesiminde yaklaşık 380.000–2.200.000 m² aralığında olduğu, Konak, Karabağlar, Karşıyaka, Bayraklı ve Buca ilçelerinde yaklaşık 40.000–380.000m² arasında olmak üzere görece daha küçük olduğu izlenmektedir. Kademe PTA’ların yaklaşık %38’i ilkokul alanlarından oluşmakta olup, ikinci sırada %22’lik bir oranla liseler gelmektedir. Şekil 3 ve Şekil 3(a)’ya göre, mahalle bazında ilkokul, ortaokul ve lise alanlarının homojen olarak dağılırken anaokulu, üniversite, sağlık ve resmi alanların homojen bir dağılım göstermediği saptanmıştır. Ayrıca kapalı spor alanlarının mekânsal olarak homojen dağılım gösterdiği, bununla birlikte kapalı pazar yerlerinin belli bölgelerde yığıldığı tespit edilmiştir. İlkokulların Karabağlar ve Karşıyaka ilçelerinde, liselerin Konak ve Bornova ilçelerinde, ortaokulların Konak ve üniversitelerin ise Bornova ve Buca ilçelerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Resmi kurumlar açısından ise sırasıyla Konak, Bornova, Buca ve Karabağlar ilçeleri öne çıkmaktadır. Sağlık tesisleri açısından Karabağlar, Konak ve Bornova İlçeleri belirgin bir avantaja sahiptir. 2. Kademe PTA büyüklüklerinin Bornova, Çiğli ve Balçova ilçelerinde yaklaşık 200.000 – 2.100.000 m² arasında; Konak, Karşıyaka ilçelerinde ve Buca ilçesinin kuzey batı kesiminde yaklaşık 32.000 – 200.000 m² arasında olduğu saptanmıştır.”

TOPLAM 2784 TOPLANMA ALANI VAR

Raporda, “Bu çalışmada İzmir’deki sosyal altyapı alanlarına ilişkin mevcut durum ve bu bağlamda potansiyel toplanma alanı özelliği gösteren alanlar nitelikleri itibariyle ortaya konulmuş ve anılan yöntem uygulanarak 1. ve 2. Kademe PTA olabilecek alanlar belirlenmiştir. Çalışma kapsamında İzmir için seçilen sosyal altyapı alanları üzerinden hazırlanan veri tabanına, 2026 adedi 1. Kademe ve 758 adedi 2. Kademe olmak üzere toplam 2784 adet potansiyel toplanma alanının (PTA) niteliksel ve niceliksel özellikleri aktarılmıştır. Yöntemin uygulanması ile eleme kriterleri üzerinden İzmir’de 11 merkez ilçede toplam 2423 adet olmak üzere, 1757 adet 1. Kademe ve 666 adet 2. Kademe Potansiyel Toplanma Alanı olmaya uygun alan elde edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, İzmir kentinin 1. Kademe PTA’lar içerisinde en fazla 1. Derece Öncelikli Alan bulunduran ilçesinin Bornova olduğu, 2. Derece Öncelikli Alanlar açısından Bornova, Karabağlar, Karşıyaka ve Bayraklı ilçelerinin ön plana çıktığı izlenmektedir. 2. Kademe PTA’lar içerisinde en fazla 1. Derece Öncelikli Alan bulunduran ilçenin yine Bornova olduğu, 2. Derece Öncelikli Alanlar açısından Bornova, Karabağlar, Konak ve Buca ilçelerinin ön plana çıktığı görülmektedir. Bu tespitler ışığında, Bornova ilçesinin 1. Kademe ve 2. Kademe PTA’lar açısından avantajlı olduğu ve bu kapsamda ilçede farklı alternatifler arasında değerlendirme yapabilme ve ilçedeki PTA’ların niteliğinin toplanma alanı olmaya daha uygun olduğu görülmektedir. İzmir kentinin kıyı kesiminde yer alan ilçelerin mahallelerinin kapasite bakımında yeterli olduğu, tarihi kent merkezinin de içerisinde bulunduğu Konak, Karabağlar ve Buca gibi eski ve yerleşik dokuya sahip ilçelerde yer alan mahallelerin ise 1. Kademe PTA’lar açısından genel olarak yetersiz olduğu saptanmıştır. Buna ek olarak, kamusal alanların ağırlıkta olduğu Güzelbahçe ilçesinin ve Konak, Çiğli, Bornova ve Balçova ilçelerinin 2. Kademe PTA’ların kapasitesi açısından yeterli olduğu; Karşıyaka, Bayraklı Gaziemir, Karabağlar, Buca ilçelerinde kapasite bakımından yeterli alanların sayısının oldukça az olduğu tespit edilmiştir” ifadeler ide yer aldı.